„Współpraca państw karpackich w zakresie przyrodniczym, komunikacyjnym i kulturowym” – to temat drugiej sesji z cyklu „Wydarzenia i ludzie Europy Karpat” finansowanego przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra. Edycja 2023”. W tegorocznym projekcie zostały zaplanowane cztery sesje popularnonaukowe o tematyce historycznej i kulturalnej, dotyczące lokalnych i ogólnopolskich aspektów w kontekście krajów karpackich, które łączy nie tylko geografia, terytorium ale także wspólne sprawy natury społecznej, kulturalnej, przyrodniczej, komunikacyjnej i polityki rozwoju.
26 sierpnia br. gościliśmy w siedzibie towarzystwa czterech znakomitych specjalistów dziedzin związanych z omawianym tematem: dra hab. Marka Cierpiała-Wolana, Wita Wojtowicza, Andrzeja Mazura i Dawida Laska.
Otwierając sobotnią sesję, prezes PTK dr Jan Musiał przypomniał pokrótce tematykę poprzednich spotkań poświęconych ludziom i wydarzeniom „subkultury karpackiej”. Jak zaznaczył, przemyskie towarzystwo poczytuje sobie wręcz za obowiązek i powinność organizowanie tego rodzaju sesji i konferencji, podczas których tematy te będą drążone oraz przywracane naszej pamięci.
Sesję poprzedziło wręczenie jednemu z prelegentów, Andrzejowi Mazurowi medalu „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” za działalność kulturalną i artystyczną. Wręczenia medalu, przyznanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dokonał szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marek Kuchciński.
Dr hab. Marek Cierpiał-Wolan, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego, dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie przedstawił referat o transgranicznych aspektach rozwoju terytorialnego. Profesor opowiedział o tym, jak procesy transgraniczne oddziałują na gospodarkę i generują ogromne skutki ekonomiczne, zwrócił uwagę na niewykorzystany potencjał tych obszarów oraz na konieczności zbudowania wiarygodnego systemu badawczego wyłącznie dla obszarów transgranicznych. Posługując się danymi statystycznymi i wynikami prowadzonych badań, wykazał, że ujawniają one wiele paradoksów, z których należy wyciągnąć praktyczne wnioski. Według profesora system badawczy obszarów transgranicznych wymaga udoskonalenia w celu zdobycia analiz w czasie rzeczywistym, które z kolei są konieczne w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i stymulowaniu idącego za tym rozwoju tych obszarów.
Dawid Lasek, wiceprezes Euroregionu Karpackiego, zajmujący się od wielu lat problematyką transgraniczną i turystyczną podkreślił, że bez danych statystycznych, o których mówił profesor jesteśmy „głusi i ślepi”. W celu stworzenia solidnego produktu turystyczno-transgranicznego należy budować krok po kroku, tworząc stałą strukturę. Wskazał, że proces będzie długi i trudny, zaś konieczność współpracy różnych instytucji, na różnych szczeblach oraz zbieranie danych i informacji są tu kluczowe.
Wit Wojtowicz, historyk, wieloletni dyrektor Muzeum-Zamku w Łańcucie w swoim wystąpieniu przypomniał o historii Via Carpathii, której utworzenie zostało zainicjowane na Zamku w Łańcucie w 2006 roku podpisaniem „Deklaracji Łańcuckiej” przez ministrów transportu Polski, Litwy, Słowacji i Węgier. W kolejnych latach obok Via Carpathii, która ma być kluczowym korytarzem transportowym łączącym Europę Północną z Południową, zrodził się pomysł utworzenia Via Culturalii, drogi dziedzictwa kulturowego.
Z kolei Andrzej Mazur zreferował idę pieszego szlaku turystycznego biegnącego wzdłuż Via Carpathii od Kłajpedy do Salonik, ciągnącego się na długości 3500 km przez Litwę, Polskę, Słowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię i Grecję. Ciekawym i istotnym dla nas akcentem jest segment przemyski oraz malowniczy szlak wiodący przez Brylińce, Kopystańkę, Rybotycze, Makową oraz Kalwarię.
W trakcie spotkania powrócił temat otwarcia nowego turystycznego przejścia granicznego Wołosate–Łabunia, poszerzającego możliwości międzynarodowej turystyki, jednakże zdaniem szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marka Kuchcińskiego podczas trwającej wojny na Ukrainie uruchomienie przejścia wymaga czasu i cierpliwości.
Na zakończenie konferencji, dzięki inicjatywie profesora Marka Cierpiała-Wolana, zrodził się pomysł wydania numeru połączonych dwóch pism „Strychu Kulturalnego 2.0” Przemyskiego Towarzystwa Kulturalnego oraz „Transborder Economics” wydawanego przez Uniwersytet Rzeszowski i Euroregion Karpacki, jako owocu niniejszej sesji.